Τύφλωση χιονιού ή φωτοκερατίτιδα

Η τύφλωση χιονιού, επίσης γνωστή ως φωτοκερατίτιδα ή υπεριώδης κερατίτιδα είναι μια οδυνηρή κατάσταση των οφθαλμών που προκαλείται από την υπεριώδη ακτινοβολία (UV) από φυσικά αίτια (π.χ. έντονη ηλιακή ακτινοβολία) ή τεχνητές πηγές, π.χ. ηλεκτροσυγκόλληση – σε αυτή την περίπτωση ονομάζεται «arc eye».

Η ένταση των ανακλάσεων του ηλιακού φωτός εξαρτάται από τον τύπο της επιφάνειας (μπορούμε να την εκτιμήσουμε με τη μέτρηση της λευκαύγειας (albedo). Κατά μέσο όρο, το χιόνι αντανακλά το 85% της ακτινοβολίας UV, η άμμος το 30% και το νερό το 5% .Αυτό σημαίνει ότι στις πολικές περιοχές, οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από φωτοκερατίτιδα. Το ίδιο ισχύει και για τοποθεσίες μεγάλου υψομέτρου, όπου, περίπου, με κάθε 300 μέτρα ύψος πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, η ένταση της ακτινοβολίας UV αυξάνεται κατά 4%.

Η έκθεση στο ηλιακό φως με ανεπαρκώς προστατευμένα μάτια (χωρίς γυαλιά ηλίου, προστατευτικά γυαλιά χιονιού κλπ.) μπορεί να προκαλέσει ένα είδος ηλιακού εγκαύματος του κερατοειδούς και του επιπεφυκότος ιστού, το οποίο συνήθως παρατηρείται αρκετές ώρες μετά την έκθεση. Μεταξύ των συμπτωμάτων είναι η δακρύρροια και η αίσθηση του πόνου, παρόμοια με την αίσθηση ύπαρξης άμμου κάτω από τα βλέφαρα. Εάν δεν θεραπευτεί, μπορεί να προκαλέσει μόνιμη τύφλωση.

Το κύριο μέτρο προστασίας είναι η χρήση γυαλιών ηλίου ακόμη και αν είναι υπάρχει συννεφιά – οι ακτίνες UV περνούν μέσα από τα σύννεφα.

Ιθαγενείς που ζούσαν στην Αρκτική, για μεγάλο χρονικό διάστημα, κατασκεύαζαν προστατευτικά γυαλιά χιονιού από φυσικά υλικά, όπως ξεβρασμένα ξύλα ή κέρατα ταράνδων (κομμένα κατά μήκος τους με μια λεπτή σχισμή), έτσι ώστε να αποφευχθεί η τύφλωση από το χιόνι.

Αποτελεσματική θεραπεία για την φωτοκερατίτιδα είναι η εφαρμογή δροσερών, υγρών κομπρέσων στα μάτια και η χρήση τεχνητών δακρύων σε μορφή σταγόνων. Όταν ο τραυματισμός υποχωρήσει, η επούλωση είναι συνήθως ταχεία (24-72 ώρες).

Οι πρώτοι πολικοί εξερευνητές της Αρκτικής και της Ανταρκτικής είχαν να αντιμετωπίσουν την άγνωστη μέχρι τότε πάθηση της φωτοκερατίτιδας. Ο Αλεξάντερ Μάκλιν (Alexander Macklin), ένας από τους χειρουργούς του Έρνεστ Σάκλετον (Ernest Shackleton), τη θεωρούσε ως μία από τις τέσσερις ασθένειες που είχαν βιώσει οι πολικές αποστολές (μαζί με τις ασθένειες του σκορβούτου, των κρυοπαγημάτων και της ναυτίας).

Στις “Συμβουλές για Ταξιδιώτες” του 1893 της Βασιλικής Γεωγραφικής Εταιρείας (Royal Geographical Society’s) γράφει: «Μαυρίζοντας το δέρμα γύρω από τα μάτια και το παρακείμενο μέρος της μύτης, είναι ένας καλός τρόπος που εφάρμοζαν οι ντόπιοι των υψηλών ορεινών περιοχών, σε ορισμένα μέρη του κόσμου, ως προληπτικό μέτρο κατά της φωτοκερατίτιδας».

Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε π.χ. από την αποστολή “Terra Nova” (1910-1913) όταν οι εξερευνητές ξέχασαν  τα προστατευτικά γυαλιά τους.