Φαινόμενο Νόβαγια Ζεμλιά

Το φαινόμενο Νόβαγια Ζεμλιά είναι ένα περίεργο οπτικό φαινόμενο το οποίο ονομάστηκε έτσι από ένα αρχιπέλαγος που βρίσκεται βόρεια της Ρωσίας, στον Αρκτικό Ωκεανό. Το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1597 και καταγράφηκε από το πλήρωμα ενός πλοίου που επικεφαλής του ήταν ο ολλανδός θαλασσοπόρος Γουλιέλμος Μπάρεντς (Willem Barents).

Αναγνωρίστηκε ιστορικά με την πρόωρη επανεμφάνιση του ήλιου στο τέλος της πολικής νύχτας. Είναι ένα φαινόμενο μεγάλης εμβέλειας οπτικών αγωγών, που εμφανίζεται στην κατώτερη ατμόσφαιρα.

Υπό πολικές συνθήκες, δριμύς ατμοσφαιρικές θερμοκρασίες-σε βαθμίδες- μπορούν να υπάρχουν πάνω από την επιφάνεια του πάγου. Όταν υπάρχει ένα στρώμα θερμοκρασιακής αναστροφής – σημαντική διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ δύο στρωμάτων αέρα – έχουμε τις συνθήκες για την εμφάνιση του φαινομένου Νόβαγια Ζεμλιά (NZ). Αποτελείται από την παγίδευση των φωτεινών ακτινών κάτω από ένα θερμοκλινές (ζώνη βαθμιαίας μείωσης θερμοκρασίας μεταξύ των θερμών υδάτων της επιφάνειας μιας λίμνης και των βαθύτερων ψυχρών της) μεγάλης οριζόντιας έκτασης. Το στρώμα αναστροφής πρέπει να έχει πάχος τουλάχιστον 400 χλμ.

Το φαινόμενο Νόβαγια Ζεμλιά παρατηρήθηκε επίσης από το διάσημο Έρνεστ Σάκλετον (Ernest Shackleton), κατά τη διάρκεια της τελευταία του αποστολής στην Ανταρκτική, το 1914-1917. Ο Σάκλετον είδε τον ήλιο επτά ημέρες μετά την δύση του κάτω από τον ορίζοντα και στη συνέχεια δύο μήνες αργότερα, πέντε ημέρες πριν την προγραμματισμένη του επιστροφή. Αλλά ήταν μόνο μέχρι το 1956, πέντε χρόνια μετά από μια ακόμα παρατήρηση του φαινομένου στην Ανταρκτική, που αποδείχθηκε εν τέλει ότι το φαινόμενο της Νόβαγια Ζεμλιά είναι πράγματι γνήσιο.