Μεταναστευτικά (αποδημητικά) πτηνά

Η μετανάστευση είναι η τακτική μετακίνηση ζώων μεταξύ περιοχών όπου ζουν σε διαφορετικές περιόδους του έτους. Περίπου 5 εκατομμύρια χερσαία πτηνά μεταναστεύουν κάθε χρόνο από την Ευρώπη και την Ασία, κυρίως στην Αφρική. Πολλά είδη πτηνών μεταναστεύουν κατά μήκος των ίδιων διαδρομών, ακολουθώντας φυσικά χαρακτηριστικά όπως οι ακτές, οι κορυφογραμμές των βουνών και οι κοιλάδες των ποταμών. Οι πλέον συνηθισμένες διαδρομές ταξιδιού είναι γνωστές ως μεταναστευτικές διαδρομές.

Ο συνηθέστερος λόγος μετανάστευσης κατά την διάρκεια μιας συγκεκριμένης εποχής είναι η εύρεση της τροφής, του καταφυγίου και του νερού, τα οποία μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με τις εποχές. Η μετανάστευση μπορεί, επίσης, να συμβεί σε διαφορετικά στάδια της ζωής. Μερικές φορές ο επιλεγμένος προορισμός μπορεί να είναι ασφαλέστερος για τα νεαρά άτομα του είδους λόγω της ύπαρξης λιγότερων αρπακτικών ή περισσότερων καταφυγίων. Σε άλλες περιπτώσεις, ο προορισμός είναι ασφαλέστερος, επειδή το ζώο χρειάζεται διαφορετικό τύπο βιότοπου όταν είναι μικρό σε ηλικία σε σύγκριση με το όταν  είναι μεγαλύτερο.

Μετανάστευση σημαίνει αρκετές εβδομάδες ή και μήνες ταξιδιού, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν τη διέλευση φυσικών εμποδίων, όπως βουνά, θάλασσες και ερήμους. Τα πτηνά πρέπει να αντιμετωπίσουν και να επιλύσουν ορισμένα φυσιολογικά και οικολογικά προβλήματα, όπως η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της εκτεταμένης πτήσης, η εξεύρεση κατάλληλων περιοχών ανεφοδιασμού κατά μήκος της διαδρομής κλπ. Ωστόσο, ένα σημαντικό πρόβλημα αφορά τον προσανατολισμό και την πλοήγηση: ενώ τα μεγάλα σε ηλικία αποδημητικά πτηνά είναι ήδη εξοικειωμένα με τη διαδρομή και τους βιότοπους που έζησαν τους προηγούμενους χειμώνες και που τους επέτρεψαν να επιβιώσουν τα προηγούμενα χρόνια, τα νεαρά πτηνά που μεταναστεύουν για πρώτη φορά πρέπει να προλάβουν τα υπόλοιπα πτηνά –φτάνοντας σε μία συγκεκριμένη περιοχή, η οποία τους είναι ακόμα άγνωστη. Τα πτηνά οδηγούνται από εξαιρετικές δεξιότητες πλοήγησης, που δεν είναι πλήρως γνωστές μέχρι σήμερα, με βάση τα συστήματα οπτικής (ηλιακής, πόλωσης φωτός, διάταξης αστερισμών) και μη οπτικής (μαγνητικού πεδίου) εσωτερικής πυξίδας. Επίσης, υπάρχει μία ισχυρή γενετική προδιάθεση στη μετανάστευση όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα και τη διαδρομή, αλλά αυτό μπορεί να τροποποιηθεί από περιβαλλοντικές επιρροές.

Τα αποδημητικά πτηνά μπορούν να πληγωθούν όταν είναι πιο ευάλωτα. Μετά από πολύ μεγάλα ταξίδια αντιμετωπίζουν αμέτρητους κινδύνους. Αυτοί περιλαμβάνουν την καταστροφή και την υποβάθμιση των φυσικών βιότοπων, την απώλεια κρίσιμων ενδιάμεσων στάσεων- όπως οι παράκτιοι υγρότοποι, την παράνομη δολοφονία τους από κυνηγούς, τη δηλητηρίαση, τη ρύπανση και τις συγκρούσεις με έργα υποδομής ανεπαρκούς ορατότητας, όπως οι γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και οι ανεμογεννήτριες.

Ως αποτέλεσμα, πάνω από το 40% των αποδημητικών ειδών πτηνών μειώνονται και σχεδόν 200 χαρακτηρίζονται παγκοσμίως ως απειλούμενα.

Το Αρκτικό γλαρόνι είναι ένα διάσημο μεταναστευτικό πτηνό και κατέχει το ρεκόρ της απόστασης που καλύπτει κατά τη μετανάστευσή του.