Other languages:

Kriosfera

Kriosfera është pjesë e sistemit të Tokës që përmban ujë të ngrirë në një formë apo në një tjetër. Uji i ngrirë gjendet në Tokë kryesisht si akull i detit, akulli i liqenit, akulli i lumit, mbulimi i dëborës, akullnajat, kapelet e akullit, fletët e akullit, raftet e akullit dhe toka e ngrirë (e cila përfshin permafrost).

Uji në secilën nga këto nënsisteme mbetet i ngrirë për sasi të ndryshme të kohës. Mbulesa e dëborës dhe akulli i ujërave të ëmbla janë sezonale, që do të thotë se uji zgjerohet dhe tërhiqet me stinët. Shumica e akullit të detit, përveç akullit në Oqeanin Qendror të Arktikut, zgjat vetëm disa vjet nëse nuk është sezonale.

Fletët e akullit dhe akulli terren, megjithatë, mund të mbeten të ngrira për 10,000 – 100,000 vjet në një kohë ose edhe më shumë. Akulli në pjesë të Antarktidës Lindore mund të jetë aq i vjetër sa 1 milion vjet ose më shumë.

Antarktida, sidomos fleta E akullt ne Antarktide, mban 90% të vëllimit të akullit në botë. Hemisfera Veriore, nga ana tjetër, ka zonën më të madhe të borës dhe shkallës së akullit në dimër (ajo merr rreth 23% të sipërfaqes së hemisferës në dimër).

Së bashku, komponentët e Kriosferes luajnë një rol të rëndësishëm në modulimin e sistemit të klimës së Tokës. Dëbora dhe akulli reflektojnë pjesën më të madhe të rrezatimit të marrë nga dielli, duke ndihmuar në rregullimin e temperaturës së planetit. Përveç kësaj, shpërndarja e borës dhe e akullit është e lidhur me ndryshimet e temperaturës rreth Tokës, të cilat drejtojnë erërat dhe rrymat e oqeanit.

Edhe pse e përqendruar në rajonet polare, elementet e kriosferës ekzistojnë në pothuajse të gjitha lartesite mbi nivelin e detit, të cilat i bëjnë ata tregues të dobishëm të ndryshimeve klimatike globale. Të mbledhura së bashku, të gjithe akujt me bazë toke përmbajnë rreth 75% të ujërave të ëmbla të Tokës. Ndërsa ky akull shkrihet, shumica e ujit të prodhuar bën rrugën drejt oqeanit. Ky është një element per studime shkencore, pasi fletët e akullnajave të Grenlandës dhe Antarctides kanë potencialin për të ngritur nivelet globale të detit me 7 dhe 57 metra respektivisht.